martedì, dicembre 18, 2012

Sgiliau yn y Gymraeg

Un set o ffigurau sydd heb gael llawer o sylw, ond a gafodd gryn sylw ddegawd yn ôl, ydi'r canrannau sy'n honni o leiaf un sgil yn y Gymraeg. Y ffigwr y tro hwn oedd 26.2%, sydd yn llai o ryw ddau y cant na'r tro diwethaf. Isod dwi wedi llunio tabl a map gyda'r nifer sy'n honni bod ganddynt ryw fath o sgiliau yn y Gymraeg a'r newid rhwng 2011 a 2001.


Sir
Sgiliau yn y Gymraeg yn 2011
Newid o 2001
Gwynedd
72.9
-3.2
Ynys Môn
68.6
-1.8
Sir Gâr
58.2
-5.4
Ceredigion
57.1
-5.1
Conwy
38.7
-1.0
Sir Ddinbych
34.7
-1.3
Powys
27.5
-2.6
Sir Benfro
26.9
-2.5
Castell Nedd PT
24.2
-4.6
Wrecsam
20.6
-2.3
Sir y Fflint
20.0
-1.4
RCT
19.2
-1.9
Abertawe
18.9
-3.6
Pen-y-bont
16.9
-3.0
Bro Morgannwg
15.9
+2.6
Caerdydd
15.7
-0.6
Caerffili
15.7
-1.0
Merthyr Tudful
14.7
-3.0
Sir Fynwy
13.7
+0.8
Torfaen
13.1
-1.4
Casnewydd
12.7
-0.7
Blaenau Gwent
11.2
-5.7



 
Un o ddamcaniaethau ffigurau uchel y cyfrifiad diwethaf oedd pobl yn honni bod ganddyn nhw, neu eu plant, fwy o allu yn y Gymraeg nag oedd ganddyn nhw mewn gwirionedd, ac efallai bod yr uchod yn ffordd dda o ddehongli hynny - yn wir, i raddau efallai ei fod yn well na'r ystadegau pennawd.
 
Mae'r cwymp a welwyd yng Ngheredigion a Sir Gaerfyrddin yn debyg i'r cwymp a welwyd yn nifer y bobl a ddywedodd y medrant Gymraeg - mae hyn hefyd yn wir am Wynedd a Môn - sydd mewn ffordd yn gadarnhad anghysurus o ddirywiad yr iaith yn ei chadarnleoedd. Adlewyrchir hynny yn Abertawe a CNPT hefyd, sy'n ddangosydd trist arall o sefyllfa'r iaith yn y de-orllewin. Annhebygol fod goradrodd yn 2001 yn yr ardaloedd hyn. Mae rhai yn awgrymu tanadrodd a bod y Gymraeg mewn cyflwr gwell na'r hyn a awgrymir gan yr ystadegau swyddogol; yn bersonol, wn i ddim a ydi hynny'n wir i raddau a fyddai, neu a ddylai, ein cysuro.
 
Serch hynny, yn y Gogledd a'r Gorllewin yn benodol mae'n bosib fod y gwir nifer sy'n siarad Cymraeg yn rhywle rhwng y ffigurau pennawd a'r ffigurau o ran sgiliau yn yr iaith. Mae'r gwahaniaeth yn 14.3% yn Sir Gaerfyrddin ac yn 9.8% yng Ngheredigion. Dydw i ddim yn arddel gobaith ffug ond mae'r gwahaniaethau hynny'n enfawr. Efallai yng Ngheredigion mai mewnfudwyr sydd â chrap ar yr iaith ydi rhai o'r 9.8% ychwanegol, ac yn Sir Gaerfyrddin efallai bod llawer o'r 14.3% yn bobl sydd â diffyg hyder yn disgrifio'u hunain fel siaradwyr Cymraeg ond sydd serch hynny'n gwybod bod ganddynt sgiliau yn y Gymraeg - pobl a all i bob pwrpas siarad Cymraeg.
 
Wrth gwrs, damcaniaethu ydw i am yr uchod - ond dylen ni ystyred pam bod y ffasiwn wahaniaeth yn bodoli.
 
Hefyd, mae dirywiad yn y ganran a honnodd sgiliau yn y Gymraeg ledled y Cymoedd ac yn arbennig ym Mlaenau Gwent. Yn yr ardaloedd hyn, awgryma oradrodd mawr yn 2001, felly teg dweud bod cyfrifiad y llynedd yn rhoi darlun tecach, er tywyllach, o sefyllfa'r iaith. Serch hynny, mae gweld dirywiad yn rhywle fel Caerdydd, lle gwelwyd mewnfudo mawr o'r ardaloedd Cymraeg, yn rhywsut dawelu'r ddamcaniaeth fod y Gymraeg ar wir gynnydd yno hefyd, ac nad ydi mudo oddi mewn i Gymru, yn benodol i Gaerdydd, o fudd enfawr i gryfder y Gymraeg ar lefel Cymru gyfan,.


3 commenti:

Anonimo ha detto...

Sori ond y dechnoleg sy wedi dal fy llygad. Be' ddefnyddiaist ti greu'r map?

Hogyn o Rachub ha detto...

Ym, Paint.

Unknown ha detto...

Rwy'n aelod o dîm sy'n gweithio ar brosiect pwysig newydd sy'n ymwneud â'r iaith Gymraeg a hoffen ni ofyn am eich help. Tybed a fyddai modd i chi anfon eich cyfeiriad ebost ata i fel 'mod i'n gallu anfon mwy o wybodaeth, os gwelwch yn dda?

Cofion,
Dr Dawn Knight, Prifysgol Newcastle